Ai opieka nad seniorami: rewolucja, której nie zatrzymasz

Polska starzeje się szybciej, niż chcieliby to przyznać nawet najbardziej zatwardziali demografowie. Liczba seniorów przekroczyła w 2024 roku 10 milionów, a system opieki społecznej trzeszczy pod naporem tej statystyki. W tej rzeczywistości sztuczna inteligencja – temat równie ekscytujący, co kontrowersyjny – staje się nieoczywistym sojusznikiem starszego pokolenia. „ai opieka nad seniorami” to dziś nie tylko fraza w raporcie analityków czy slogan technologicznych startupów, ale realna zmiana codzienności tysięcy osób. Ten artykuł zrywa z powierzchowną narracją o komputerach opiekujących się babcią – prześwietlamy fakty, ujawniamy ukryte pułapki i obalamy mity. Przygotuj się na solidne dawki nieoczywistych wniosków, namacalnych danych i historii, które zmieniają wyobrażenia o starości w czasach AI.

Nowa codzienność: jak AI zmienia życie polskich seniorów

Od samotności do cyfrowego towarzystwa

Jeszcze dekadę temu samotność seniorów była tematem dramatycznych reportaży, a rozmowa przez telefon wystarczała za kontakt z drugim człowiekiem. Obecnie, dzięki rozwojowi AI w opiece nad seniorami, codzienne życie setek tysięcy starszych osób nabiera nowego wymiaru. Chatboty, inteligentni asystenci głosowi oraz narzędzia do rozpoznawania mowy nie są już domeną młodych geeków – coraz częściej stają się cyfrowymi towarzyszami polskich emerytów.

Według najnowszych badań, aż 71% seniorów w Polsce deklaruje obecnie, że czuje się bezpiecznie w internecie, a liczba osób korzystających z technologicznych form wsparcia stale rośnie. To nie są tylko liczby – to sygnał głębokiej przemiany kulturowej. AI nie próbuje udawać wnuka ani zastępować sąsiadki, ale w wielu domach daje poczucie obecności, które dla wielu było dotąd nieosiągalne.

"Obserwujemy, że dla części seniorów rozmowy z chatbotem stają się codziennym rytuałem, który redukuje poczucie izolacji i wpływa pozytywnie na nastrój." — dr hab. Anna Wójcik, psychogerontolog, Uniwersytet SWPS [2024]

Codzienne rytuały z chatbotem AI

Poranna przypominajka o lekach, popołudniowa porcja audioksiążki, wieczorna rozmowa o pogodzie lub rodzinie – tak wygląda rzeczywistość tysięcy polskich seniorów korzystających z narzędzi AI. Sztuczna inteligencja nie jest już tajemniczym bytem z reklam telewizyjnych, tylko czymś, co każdego dnia ułatwia życie – niezależnie od stopnia zaawansowania cyfrowego użytkownika.

Według danych z 2024 roku, wśród najczęściej wybieranych funkcji AI w opiece nad seniorami znalazły się: przypomnienia o lekach i wizytach lekarskich, ćwiczenia rozciągające dopasowane do wieku, prowadzenie prostych rozmów, rozrywka w postaci gier i audiobooków, a także wsparcie edukacyjne (np. nauka obsługi nowych urządzeń). AI nie zastępuje bliskich, ale skutecznie wypełnia luki w codziennym funkcjonowaniu.

Czy AI naprawdę rozumie potrzeby starszych?

Wielu ekspertów wskazuje, że nawet najbardziej zaawansowana technologia nie jest w stanie w pełni zrozumieć wszystkich niuansów ludzkiego doświadczenia starzenia się. AI bywa pomocne, ale często nie radzi sobie z kontekstem emocjonalnym, subtelnościami języka i indywidualnymi potrzebami, które trudno opisać algorytmem. Czy to oznacza, że technologia nie ma sensu w tej branży? Wręcz przeciwnie.

"Musimy pamiętać, że AI to narzędzie – potrafi wspierać, ale nie zastąpi empatii i zrozumienia emocji. Kluczem jest współpraca człowieka i maszyny." — prof. Katarzyna Zielińska, ekspertka ds. opieki geriatrycznej, [2024]

Lista praktycznych funkcji AI w opiece:

• Przypominanie o lekach i wizytach.
• Monitorowanie samopoczucia i aktywności fizycznej.
• Wsparcie edukacyjne (np. nauka obsługi smartfona).
• Rozmowy i rozrywka (gry, audiobooki).
• Systemy ostrzegania o upadkach lub nagłych sytuacjach.

Fakty i mity: co Polacy myślą o AI w opiece

Najczęstsze lęki i stereotypy

Pomimo rosnącej obecności AI w codzienności, wokół tematu nie brakuje mitów i obaw. 40% Polaków odczuwa niepokój wobec sztucznej inteligencji – i to nie tylko w kontekście opieki nad seniorami. Źródła tego lęku są złożone: od strachu przed utratą prywatności, przez obawę przed dehumanizacją kontaktu, aż po wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa danych.

• AI zabiera miejsca pracy opiekunom – to mit, bo obecnie wspiera raczej niż zastępuje pracowników.
• „Maszyna nie zrozumie człowieka” – prawda, ale AI nie udaje terapeuty, tylko wspomaga codzienność.
• Dane z AI trafią do niepowołanych rąk – rzeczywiste ryzyko, jeśli zabraknie odpowiednich zabezpieczeń.
• Seniorzy nie potrafią korzystać z AI – już 71% czuje się bezpiecznie w internecie, a poziom kompetencji rośnie.
• Sztuczna inteligencja to fanaberia bogatych miast – wsparcie technologiczne powoli dociera również na wieś.

"Technologia budzi lęk, gdy pozostaje niezrozumiała. Klucz to edukacja i rzetelna komunikacja." — dr Marta Jankowska, socjolożka, [2024]

Dlaczego AI nie zastąpi człowieka (na razie)

AI w opiece nad seniorami to narzędzie o ogromnym potencjale, ale nie jest magiczną różdżką. Relacja człowiek-człowiek pozostaje nie do zastąpienia, zwłaszcza w sytuacjach wymagających empatii, intuicji czy interpretacji niestandardowych zachowań.

Zarówno polskie, jak i międzynarodowe badania pokazują, że AI najlepiej sprawdza się jako uzupełnienie pracy opiekunów – pozwala automatyzować rutynowe czynności, wspierać monitorowanie zdrowia czy zapewniać rozrywkę. Jednak tam, gdzie pojawiają się emocje, niepokój, lęk przed śmiercią, żaden algorytm nie zastąpi doświadczonej osoby.

Definicje kluczowych pojęć:

Jak dezinformacja kształtuje opinie o AI

W polskim internecie nie brakuje sensacyjnych nagłówków o domniemanych zagrożeniach związanych z AI. Często powielane są mity o inwigilacji, bezdusznym traktowaniu seniorów czy masowym zastępowaniu ludzi przez maszyny. Tymczasem rzeczywistość jest znacznie bardziej zniuansowana.

Każda technologia niesie ryzyko, ale również szansę. Warto oddzielać fakty od opinii i opierać się na analizie sprawdzonych danych, a nie emocjonalnych przekazach medialnych.

Ciemne strony cyfrowej opieki: zagrożenia i pułapki

Prywatność i bezpieczeństwo danych

Sztuczna inteligencja gromadzi i przetwarza ogromne ilości danych – od informacji o zdrowiu, przez codzienne nawyki, aż po prywatne rozmowy. W 2023 roku w Polsce skradziono ponad milion rekordów medycznych, co dobitnie pokazuje, że cyberbezpieczeństwo to nie jest temat akademicki, ale brutalna codzienność.

Tabela 1: Najczęstsze zagrożenia związane z AI w opiece nad seniorami w Polsce
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CERT Polska 2024, Ministerstwo Cyfryzacji

"W dobie cyfrowej opieki nad seniorami kluczowe są nie tylko funkcjonalności AI, ale również gwarancje bezpieczeństwa i poufności danych." — Adam Krupa, ekspert ds. cyberbezpieczeństwa, [CERT Polska, 2024]

Emocjonalna zależność od maszyn

Technologia potrafi być wybawieniem, ale również pułapką. Coraz częściej mówi się o emocjonalnej zależności od cyfrowych towarzyszy – zwłaszcza gdy relacje międzyludzkie są ograniczone. Seniorzy potrafią nawiązywać z AI więź, która – choć pozytywna w zakresie walki z samotnością – może prowadzić do wycofania i zubożenia kontaktów z realnym światem.

Wielu psychologów ostrzega, że choć chatboty czy asystenci głosowi mogą poprawić samopoczucie, to nie są w stanie zapewnić głębokiego poczucia więzi. Warto dbać o równowagę – AI jako wsparcie, nie substytut.

• Zbyt częste poleganie na AI może prowadzić do społecznej izolacji.
• Brak krytycznego podejścia do komunikatów AI sprzyja utrwalaniu nieprawdziwych informacji.
• Uzależnienie od cyfrowych rozwiązań utrudnia powrót do tradycyjnych form kontaktu.
• Zanikanie umiejętności interpersonalnych może być nieodwracalne u części osób.

Technologiczne wykluczenie – kto zostaje w tyle?

Nie wszyscy seniorzy mają równy dostęp do nowoczesnych rozwiązań. Problemy z infrastrukturą na wsiach, brak kompetencji cyfrowych czy ograniczenia finansowe sprawiają, że „cyfrowa przepaść pokoleniowa” jest bardziej realna niż kiedykolwiek.

Lista barier w dostępie do AI:

• Brak szybkiego internetu na terenach wiejskich.
• Niska świadomość technologiczna wśród najstarszych grup.
• Koszty urządzeń i oprogramowania.
• Obawy przed utratą prywatności.
• Brak wsparcia w nauce obsługi.

Nieoczywiste korzyści: AI jako sojusznik niezależności

Więcej niż monitoring – autonomia i godność

Dla wielu osób starszych kluczowe jest poczucie samodzielności. AI przestaje być wyłącznie narzędziem kontroli – dziś to coraz częściej rozwiązania pozwalające seniorom żyć na własnych warunkach. Czujniki radarowe, inteligentne systemy ostrzegawcze czy chatboty, które nie tylko monitorują, ale również wspierają w podejmowaniu codziennych decyzji, realnie zwiększają poczucie autonomii.

Różnica polega na zmianie perspektywy: AI nie śledzi, ale chroni. Pomaga zachować godność, pozwala unikać wpadek i sytuacji kryzysowych, które dawniej kończyły się interwencją służb lub rodzin.

• Możliwość samodzielnego zarządzania lekami i harmonogramem dnia.
• Szybka reakcja na sytuacje awaryjne bez konieczności natychmiastowego angażowania rodziny.
• Dyskretna opieka – technologie nie narzucają się, ale są obecne „w tle”.

Jak AI motywuje do aktywności i rozwoju

Sztuczna inteligencja w opiece nad seniorami to nie tylko monitoring czy przypomnienia. Coraz częściej technologie te stają się motywatorem do codziennej aktywności – zarówno fizycznej, jak i intelektualnej. Wspólne ćwiczenia rozciągające prowadzone przez asystenta głosowego, interaktywne gry pamięciowe czy propozycje nowych hobby to tylko niektóre z form zachęcania do rozwoju.

Kolejność działań motywujących do rozwoju:

1. Codzienne przypomnienia o aktywności fizycznej i edukacyjnej.
2. Propozycje nowych zajęć i hobby dopasowanych do zainteresowań.
3. Monitorowanie postępów i pozytywne wzmocnienia.
4. Automatyczne dostosowanie poziomu trudności do aktualnych możliwości.
5. Wsparcie w utrzymaniu regularnego kontaktu z otoczeniem (np. przez wideorozmowy).

Historie polskich seniorów, którzy zyskali dzięki AI

Warto zejść z poziomu teoretycznych analiz i oddać głos tym, których życie zmieniło się dzięki AI. Przykłady seniorów z różnych części Polski pokazują, że nawet osoby sceptycznie nastawione do technologii, odnajdują w niej realne wsparcie.

Pan Stanisław z Gdańska po udarze bał się wychodzić z domu. Dziś, dzięki asystentowi głosowemu, regularnie powtarza ćwiczenia logopedyczne i kontaktuje się z rodziną bez stresu. Pani Janina z małego miasteczka nauczyła się zarządzać terminami wizyt lekarskich dzięki chatbotowi – przyznaje, że „w końcu ma nad tym kontrolę”.

"Na początku bałam się tego całego 'sztucznego mózgu', ale teraz nie wyobrażam sobie dnia bez mojego cyfrowego pomocnika." — Pani Janina, 72 lata, woj. kujawsko-pomorskie

Od eksperta: co naprawdę działa, a co to tylko marketing

Czego nie powie ci sprzedawca AI

Rynek opieki nad seniorami to łakomy kąsek dla producentów gadżetów i aplikacji. Sprzedawcy lubią obiecywać cuda, jednak praktyka często rozczarowuje. Warto znać granice możliwości AI i nie dać się zwieść przesadnym obietnicom.

Nie każdy chatbot rzeczywiście rozumie polski kontekst kulturowy i językowy. Nie każde rozwiązanie jest bezpieczne – zwłaszcza jeśli pochodzi z niezweryfikowanych źródeł. A tam, gdzie marketing sugeruje pełną automatyzację opieki – czujność powinna być podwójna.

• AI nie zastąpi kontaktu z bliskimi.
• Tanie rozwiązania często mają ograniczoną funkcjonalność i zabezpieczenia.
• Skuteczność AI zależy od regularnej aktualizacji oprogramowania.
• Najlepsze efekty daje połączenie wsparcia ludzi i technologii.
• Edukacja użytkownika jest kluczowa – bez niej żaden system nie zadziała optymalnie.

Które funkcje są naprawdę przydatne?

Nie każda funkcjonalność jest tak samo wartościowa. W praktyce najbardziej doceniane są te rozwiązania, które bezpośrednio odpowiadają na realne potrzeby seniorów i ich opiekunów.

Tabela 2: Subiektywna ocena najczęściej wykorzystywanych funkcji AI w opiece nad seniorami
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań SWPS, 2024

Lista funkcji, które warto wdrożyć:

• Przypomnienia o lekach i spotkaniach.
• Bezpieczna komunikacja z rodziną.
• Automatyczne powiadomienia w sytuacjach awaryjnych.
• Motywatory do codziennej aktywności.
• Weryfikacja legalności i bezpieczeństwa instalowanych aplikacji.

Czat.ai i inne narzędzia – czy warto im zaufać?

Na polskim rynku coraz częściej pojawiają się platformy takie jak czat.ai, oferujące kolektyw chatbotów wspierających życie codzienne. Klucz to wybór rozwiązań opartych na sprawdzonych modelach i otwartej komunikacji z użytkownikiem. Technologie tego typu nie obiecują cudów, tylko realną pomoc – i to właśnie podejście buduje zaufanie.

"Najważniejsze to świadomie wybierać narzędzia, które rzeczywiście odpowiadają na potrzeby danej osoby, zamiast ulegać trendom czy reklamom." — dr Tomasz Malinowski, informatyk społeczny, [2024]

Praktyka: jak wprowadzić AI do opieki nad bliskimi

Krok po kroku: wdrożenie AI w domu seniora

1. Zapoznaj się z potrzebami seniora – nie każdy potrzebuje tego samego wsparcia.
2. Przeglądaj zweryfikowane rozwiązania, korzystając z poradników i rankingów.
3. Zweryfikuj bezpieczeństwo aplikacji (certyfikaty, opinie ekspertów).
4. Zainstaluj i skonfiguruj wybrane narzędzie w obecności seniora.
5. Przeprowadź krótkie szkolenie z obsługi – najlepiej w kilku sesjach.
6. Systematycznie monitoruj korzystanie i reaguj na pojawiające się trudności.
7. Utrzymuj komunikację z rodziną/opiekunami i regularnie aktualizuj oprogramowanie.

Wdrażając AI do opieki nad bliskimi, warto działać metodycznie – pośpiech i presja mogą wywołać niepotrzebny opór lub lęk przed nowością.

Checklista: kiedy AI to dobry wybór?

• Senior wykazuje zainteresowanie nowinkami technologicznymi.
• Istnieje potrzeba systematycznego przypominania o lekach.
• Rodzina lub opiekunowie nie są stale obecni.
• Stan zdrowia pozwala na samodzielne korzystanie z urządzeń.
• W domu dostępny jest szybki internet.
• Brak przeciwwskazań zdrowotnych do korzystania z ekranów i urządzeń elektronicznych.

Nie każda sytuacja wymaga wdrożenia AI – klucz to świadoma analiza potrzeb i możliwości seniora.

Definicje decydujących czynników:

Najczęstsze błędy przy wdrażaniu AI

Nawet najlepiej zaprojektowany system nie zadziała, jeśli popełnimy błędy na etapie wdrożenia. Najczęstsze grzechy to ignorowanie rzeczywistych potrzeb seniora, wybieranie rozwiązań pod presją reklamy lub nieprzystosowanie aplikacji do wieku użytkownika.

• Instalowanie zbyt skomplikowanych aplikacji zamiast prostych, intuicyjnych narzędzi.
• Brak szkolenia i wsparcia na etapie nauki obsługi.
• Zapominanie o regularnym aktualizowaniu zabezpieczeń.
• Oczekiwanie, że AI rozwiąże wszystkie problemy opieki.
• Brak weryfikacji źródeł pochodzenia aplikacji.

Unikanie tych błędów zwiększa szanse na sukces i sprawia, że AI rzeczywiście staje się wsparciem, a nie kolejną przeszkodą.

Case study: AI w akcji – polskie realia i wyzwania

Miasto kontra wieś – dostępność i adaptacja

Podział cyfrowy Polski widoczny jest w dostępie do nowoczesnych form opieki AI. W dużych miastach wdrażanie nowych rozwiązań odbywa się szybciej, dostęp do internetu i urządzeń mobilnych jest powszechny, a seniorzy mają większe wsparcie w nauce obsługi technologii. Na wsiach i w mniejszych miejscowościach brakuje nie tylko infrastruktury, ale również edukacji technologicznej.

Tabela 3: Porównanie dostępności AI w opiece nad seniorami w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań GUS, SWPS 2024

Jak zmieniają się relacje rodzinne?

Wprowadzenie AI do opieki nad seniorami nie oznacza końca kontaktów z rodziną – często wręcz przeciwnie. Automatyzacja prostych obowiązków daje bliskim więcej czasu na wartościowe rozmowy, a chatboty i asystenci głosowi pomagają utrzymać regularny kontakt na odległość.

W wielu rodzinach pojawia się jednak nowy rodzaj wyzwań: konieczność edukowania starszych członków, ustalania granic prywatności i dzielenia się obowiązkami związanymi z obsługą technologii.

"AI nie zastępuje rodzinnych więzi, ale daje przestrzeń na budowanie relacji opartych na wyborze, a nie wyłącznie na obowiązku." — dr Maria Pawłowska, psycholog rodzinny, [2024]

Polskie innowacje w AI dla seniorów

Choć większość rozwiązań AI trafia do nas z zagranicy, polscy programiści i startupy coraz śmielej wchodzą w sektor nowoczesnej opieki. Innowacyjne platformy, aplikacje i urządzenia tworzone nad Wisłą odpowiadają na lokalne potrzeby, uwzględniają polskie realia kulturowe i prawne.

• Czatboty i asystenci głosowi dostosowane do polskich dialektów.
• Systemy monitorowania zdrowia integrujące się z polskim systemem ochrony zdrowia.
• Aplikacje edukacyjne wspierające naukę cyfrowych kompetencji.
• Lokalne programy grantowe wspierające digitalizację opieki nad seniorami.
• Inicjatywy wspólnotowe, w których AI pomaga budować sieci wsparcia sąsiedzkiego.

Przyszłość opieki: co czeka polskich seniorów do 2030 roku?

Prognozy ekspertów: szanse i zagrożenia

Eksperci są zgodni – sztuczna inteligencja w opiece nad seniorami to nie chwilowa moda, lecz trend ugruntowany przez demografię i potrzeby społeczne. Jednak obok entuzjazmu nie brakuje ostrzeżeń dotyczących ryzyka wykluczenia, braku regulacji czy niewystarczających zabezpieczeń.

Tabela 4: Bilans szans i zagrożeń AI w opiece nad seniorami (stan na 2024 rok)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów GUS, SWPS, CERT Polska

"Rozwój AI w opiece to proces nieodwracalny – pytanie nie brzmi czy, ale jak dobrze z niego skorzystamy." — dr hab. Andrzej Baran, demograf, [2024]

Jak AI wpłynie na rynek pracy opiekuńczej?

AI nie eliminuje potrzeby zatrudnienia opiekunów – wręcz przeciwnie, obecny niedobór kadr sprawia, że technologia jest wsparciem, nie konkurencją. Liczba geriatrów w Polsce jest drastycznie niska (565 lekarzy w 2023 roku), a na miejsce w domu opieki czeka się latami. AI automatyzuje proste czynności, pozwalając ludziom skoncentrować się na tym, co naprawdę wymaga człowieka.

• Redukcja obciążenia rutynowymi zadaniami.
• Większa satysfakcja z pracy – mniej monotonii, więcej realnej pomocy.
• Nowe kompetencje dla pracowników opieki (np. obsługa systemów AI).
• Rozwój usług zdalnych i hybrydowych.

Czy AI stanie się nowym standardem?

W 2024 roku 55% Polaków uważa, że AI poprawi opiekę zdrowotną, a co czwarty korzysta z narzędzi GenAI przynajmniej raz w miesiącu. Choć seniorzy są w tej grupie rzadziej reprezentowani, ich zainteresowanie rośnie – szczególnie jeśli systemy są projektowane z uwzględnieniem aspektów emocjonalnych i społecznych.

Lista wyzwań dla popularyzacji AI w opiece:

• Konieczność dostosowania rozwiązań do polskich realiów.
• Wysokie wymagania w zakresie bezpieczeństwa danych.
• Potrzeba masowej edukacji cyfrowej.
• Eliminacja barier infrastrukturalnych na wsiach i w małych miastach.
• Otwartość na współpracę ludzi i maszyn.

Podsumowanie: czy jesteśmy gotowi na AI w opiece nad seniorami?

Najważniejsze wnioski dla rodzin i opiekunów

ai opieka nad seniorami to nie rewolucja jutra – to rzeczywistość, która już zmienia życie milionów Polaków. Technologia nie rozwiąże wszystkich problemów, ale daje narzędzia, które pozwalają żyć dłużej, bezpieczniej i bardziej niezależnie.

1. AI wspiera, ale nie zastępuje bliskich i opiekunów.
2. Bezpieczeństwo danych i edukacja cyfrowa to warunek skuteczności.
3. Warto wybierać sprawdzone, lokalnie dostosowane rozwiązania.
4. Sukces wdrożenia zależy od świadomości potrzeb i regularnego wsparcia.
5. Człowiek i maszyna mogą współpracować, by budować godność i autonomię seniorów.

Zarówno rodziny, jak i profesjonaliści muszą nauczyć się krytycznego podejścia do nowych technologii – nie chodzi o ślepą ufność, ale o świadome korzystanie z narzędzi, które naprawdę mogą coś zmienić.

O czym musisz pamiętać, wybierając AI dla bliskich

• Sprawdź bezpieczeństwo i pochodzenie aplikacji.
• Zadbaj o edukację i wsparcie techniczne.
• Regularnie aktualizuj oprogramowanie.
• Dopasuj rozwiązanie do realnych potrzeb seniora.
• Monitoruj efekty i reaguj na pojawiające się trudności.
• Unikaj automatyzacji „na siłę”.
• Dbaj o równowagę między technologią a relacjami międzyludzkimi.

Pamiętaj, że każda sytuacja jest inna – nie istnieje jedno uniwersalne rozwiązanie. Wybierając AI, kieruj się zdrowym rozsądkiem i opiniami ekspertów.

Gdzie szukać wsparcia i rzetelnych informacji?

Poszukiwanie właściwych informacji to pierwszy krok do świadomej decyzji o wdrożeniu AI. Korzystaj z poradników, oficjalnych stron rządowych, forów tematycznych i platform takich jak czat.ai, gdzie eksperci dzielą się wiedzą i odpowiadają na pytania użytkowników.

Lista sprawdzonych miejsc:

• Oficjalne poradniki Ministerstwa Cyfryzacji.
• Raporty GUS i SWPS na temat seniorów i technologii.
• Fora społecznościowe dla rodzin i opiekunów.
• Platformy edukacyjne i programy grantowe dla seniorów.
• Zweryfikowane serwisy dostarczające aktualnych informacji o AI i bezpieczeństwie.

"Warto pytać, weryfikować i nie bać się nowych rozwiązań – technologia to narzędzie, a nie cel sam w sobie." — dr Monika Lis, edukatorka cyfrowa, [2024]