Codzienna motywacja online: brutalne prawdy i cyfrowe przebudzenie

Codzienna motywacja online: brutalne prawdy i cyfrowe przebudzenie

18 min czytania 3482 słów 13 marca 2025

Codzienna motywacja online to zjawisko, które rozgrywa się na styku naszych najbardziej intymnych potrzeb i bezlitosnych algorytmów. W epoce, w której produktywność stała się religią, a każdy poranek zaczynamy od przewinięcia feedu z inspirującymi cytatami, trudno oprzeć się wrażeniu, że coś tu nie gra. Czy faktycznie potrzebujemy kolejnej aplikacji motywacyjnej? Czy motywacyjne chatboty to realna pomoc czy tylko cyfrowa proteza emocjonalna? Ten artykuł nie obiecuje Ci żadnych cudów. Zamiast tego, w brutalnie szczery sposób demaskuje największe mity, pokazuje naukowe mechanizmy, polskie realia i prawdziwe konsekwencje motywacji online. Jeśli masz odwagę zderzyć się z niewygodnymi prawdami i poszukujesz narzędzi, które naprawdę działają, zanurz się w tej analizie. Dowiesz się, jak AI i czat.ai wchodzą w grę, poznasz pułapki oraz strategie odporne na ściemę, a także odkryjesz, dlaczego czasem mniej znaczy więcej.

Dlaczego codzienna motywacja online stała się obsesją?

Motywacja kiedyś i dziś: historia wiecznego wyzwania

Motywacja, rozumiana jako wewnętrzny napęd do działania, towarzyszy człowiekowi od zawsze. Stoicy szukali jej w samodyscyplinie, romantycy w natchnieniu, pokolenie lat 90. w “power speechach” Toniego Robbinsa, a dziś… w powiadomieniu na smartfonie. Według badań cytowanych przez Noizz, 2023 i Raport Ricoh/Economist Intelligence Unit, 2023, wzrost znaczenia motywacji online jest bezpośrednio związany z rewolucją cyfrową, presją efektywności i rosnącym wpływem social mediów na codzienne decyzje. O ile dawniej motywacja była domeną osobistego rozwoju, dziś zmieniła się w sprzedawalny produkt, podkręcany przez algorytmy i viralowe trendy.

Osoba wpatrzona w ekran laptopa nocą, wokół cyfrowe notatki i miasto – motywacja online w praktyce

Warto zrozumieć, jak ewoluowało podejście do motywacji:

EpokaŹródło motywacjiDominujące narzędziaCharakterystyka podejścia
AntykCnota, samodyscyplinaMowy, filozofia, pismaRefleksyjność, indywidualizm
XX wiekAutorytety, trenerzy, literaturaKsiążki, warsztaty, wykładyInspiracja, zewnętrzne wzorce
Era cyfrowaAlgorytmy, social media, aplikacjeChatboty, aplikacje, memyNatychmiastowość, personalizacja

Tabela 1: Ewolucja podejścia do codziennej motywacji na przestrzeni epok. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Noizz, 2023, Raport Ricoh/EIU, 2023

Kultura produktywności kontra rzeczywistość

Żyjemy w świecie, który każe mierzyć wartość człowieka liczbą odhaczonych zadań. Kultura produktywności, gloryfikująca nieustanny rozwój i samodoskonalenie, w praktyce często prowadzi do nieustannego poczucia winy. Według danych z GoWork.pl, 2024, aż 68% Polaków deklaruje, że czuje presję “bycia lepszym” każdego dnia, co przekłada się na wzrost zapotrzebowania na codzienną motywację online.

"Wymówki są zawsze – każdy znajdzie powód, by nie działać. Ale nie ma cudów ani magicznych rozwiązań – zmiana wymaga pracy tu i teraz." — Fragment artykułu Noizz, 2023

Nie da się ukryć, że motywacyjne komunikaty o “work-life balance” stają się narzędziem kontroli równie skutecznym, jak deadline czy KPI. Problem polega na tym, że motywacja nie jest liniowa, a jej wymuszanie często prowadzi do zniechęcenia.

Syndrom wypalenia i cyfrowe wyzwania

Obsesja na punkcie motywacji i produktywności nie jest obojętna dla psychiki. Według danych z Raportu Ricoh/Economist Intelligence Unit, 2023, aż 79% respondentów uważa, że elastyczność i mobilność w pracy to klucz do efektywności i innowacyjności – bez rutyny i presji cyfrowej “obecności”. Tymczasem, pandemia i praca zdalna sprawiły, że codzienne wsparcie psychiczne stało się towarem pierwszej potrzeby. Stąd lawinowy wzrost popularności motywacyjnych chatbotów i aplikacji, które mają być remedium na wypalenie, choć nierzadko same są źródłem nowych uzależnień i frustracji. Ironią losu jest, że narzędzia mające pomagać w walce ze stagnacją, często ją pogłębiają przez nadmiar bodźców i utopijne obietnice.

Największe mity o motywacji – i dlaczego w nie wierzymy

Mit: Motywacja to cecha wrodzona

Wielu wciąż wierzy, że jedni “mają motywację”, a inni nie. To mit. Według licznych badań psychologicznych, w tym raportów Instytutu Psychologii PAN, motywacja to bardziej kwestia okoliczności, otoczenia i wypracowanych nawyków niż “talentu”. Warto tu wyjaśnić kilka kluczowych pojęć:

Motywacja wewnętrzna

Według psychologów z Uniwersytetu Warszawskiego, to motywacja wypływająca z osobistych wartości, pasji i ciekawości – jest trwała, ale wymaga świadomego pielęgnowania.

Motywacja zewnętrzna

To z kolei napęd wynikający z nagród, pochwał lub presji społecznej. Działa szybko, ale zwykle jest krótkotrwała i prowadzi do efektu jojo.

Neuroplastyczność

Badania potwierdzają, że mózg adaptuje się do nowych nawyków i bodźców, dzięki czemu nawet “niewrodzona” motywacja może być wypracowana przez systematyczną praktykę i środowisko.

Mit: Online motywacja jest powierzchowna

Łatwo zakładać, że cyfrowa motywacja to tylko “miłe” memy, cytaty i chwilowy zastrzyk energii. Jednak, jak pokazują badania Sports-Med, 2024, odpowiednio dobrane narzędzia online (np. chatboty, personalizowane aplikacje) potrafią realnie wpływać na zmianę nawyków, pod warunkiem, że są wykorzystywane świadomie i nie zastępują głębszego procesu refleksji.

Telefon z uruchomioną aplikacją motywacyjną, ręka osoby z notatnikiem, hasła motywacyjne w tle

Nie ma wątpliwości, że sukces online motywacji zależy od jej integracji z realnym życiem – nie od liczby lajków czy powiadomień.

Mit: Potrzebujesz motywacji codziennie

Rzadko kto mówi o tym głośno, ale obsesyjne szukanie motywacji każdego dnia przynosi efekt odwrotny do zamierzonego. Psychologowie i praktycy zgodnie twierdzą (por. Codzienne-motywacje.pl, 2024), że czasem najważniejsze to wykonać “robotę” bez nadmiernego oczekiwania na przypływ weny.

  • Nawet najskuteczniejsi ludzie nie są non stop zmotywowani; bazują na rutynie, nie na chwilowych impulsach.
  • Próby wymuszania codziennej motywacji mogą prowadzić do wypalenia i frustracji.
  • Realna zmiana wynika z konsekwencji, a nie z codziennych “mów motywacyjnych”.

Jak naprawdę działa codzienna motywacja online? Mechanizmy i pułapki

Psychologia nawyków i cyfrowe bodźce

Każda aplikacja motywacyjna czy chatbot działa w oparciu o kilka sprawdzonych mechanizmów. Z jednej strony wykorzystują one zasady psychologii behawioralnej – system nagród, powtarzalność, feedback. Z drugiej strony, nierzadko bazują na tzw. “dark patterns”, które mają utrzymać użytkownika w ciągłym poczuciu niedosytu.

MechanizmKorzyści dla użytkownikaPotencjalne ryzyko
System punktów/nagródKrótkoterminowa motywacjaUzależnienie od bodźców
Przypomnienia pushUtrzymanie regularnościPrzeciążenie powiadomieniami
Personalizacja treściPoczucie dopasowaniaUtrata prywatności
Społeczna rywalizacjaIntegracja, motywacja do działaniaPresja społeczna, stres

Tabela 2: Mechanizmy działania narzędzi motywacyjnych online. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sports-Med, 2024, Codzienne-motywacje.pl, 2024

Dlaczego narzędzia online działają (albo nie)?

Efektywność cyfrowych narzędzi zależy od tego, czy wspierają realną zmianę nawyków, czy tylko generują iluzję postępu. Według psycholog dr. Magdaleny Nowickiej z Uniwersytetu SWPS, “Prawdziwa motywacja pochodzi z wnętrza, nie z zewnętrznych okoliczności. Narzędzia cyfrowe mogą być wsparciem, ale nie zastąpią autentycznej refleksji.”

"Codzienna motywacja online jest jak kawa: działa chwilowo, ale jeśli nie nauczysz się samodzielnie wstawać, żadna aplikacja nie uratuje Twojej rutyny." — Fragment artykułu Noizz, 2023

Jeśli korzystasz z aplikacji tylko po to, by zaznaczyć kolejne “ptaszki” na liście, szybko odczujesz wypalenie. Kluczem jest integracja narzędzi z własnymi wartościami i celami.

Pułapki motywacyjnych aplikacji

Każda technologia niesie ze sobą ciemną stronę motywacyjnej medalu:

  • Nadmierne poleganie na powiadomieniach prowadzi do uzależnienia – aplikacja staje się celem samym w sobie.
  • Personalizacja bez refleksji grozi utratą własnej autonomii; algorytmy podpowiadają, czego “powinieneś chcieć”, nie zaś, czego naprawdę potrzebujesz.
  • Przeciążenie informacją i “motywacyjną papką” paradoksalnie zwiększa stres i poczucie winy.
  • Brak autentyczności w przekazie – większość aplikacji bazuje na generycznych cytatach, które po chwili tracą moc.
  • Ryzyko “cichej” inwigilacji – dane o Twoich nawykach i stanie psychicznym to łakomy kąsek dla reklamodawców.

Polskie realia: jak motywujemy się naprawdę?

Codzienność Polaków – statystyki i historie

Mimo globalnych trendów, motywacja online w Polsce ma swój unikalny kontekst. Według badań CBOS i GoWork.pl, 2024, Polacy najczęściej korzystają z motywacyjnych narzędzi online w pracy (53%), w trakcie nauki (31%) oraz w domu (16%). Warto zauważyć, że aż 41% respondentów przyznaje, że korzystało z chatbotów lub aplikacji motywacyjnych podczas pandemii – głównie z powodu izolacji i potrzeby wsparcia psychicznego.

Polska rodzina korzystająca z telefonu i laptopa, wspólnie omawiająca zadania – motywacja online w polskim domu

Poniżej zestawienie najczęstszych motywatorów w polskich realiach:

MotywatorOdsetek użytkowników (%)Najczęstszy kontekst
Wynagrodzenie i premie62Praca zawodowa
Wsparcie bliskich47Dom, relacje
Motywacja online (aplikacje)39Praca zdalna, nauka
Rywalizacja i grywalizacja25Szkoła, sport, rozwój

Tabela 3: Najczęstsze motywatory Polaków w kontekście codziennej motywacji online. Źródło: Opracowanie własne na podstawie GoWork.pl, 2024, CBOS 2024

Motywacja w pracy, szkole i domu

Polacy mają swoje, często nieoczywiste strategie motywowania się na co dzień. Oto praktyczne przykłady oparte na badaniach i rzeczywistych historiach:

  1. Ustalanie mikro-celów – zamiast wielkich deklaracji, skupienie na drobnych, osiągalnych zadaniach.
  2. Wspieranie się grupami wsparcia online lub czatami tematycznymi – np. “motywacja każdego dnia” na czat.ai czy forach branżowych.
  3. Praktyka wdzięczności – codzienne notowanie trzech rzeczy, za które jesteśmy wdzięczni, co realnie poprawia samopoczucie według badań Codzienne-motywacje.pl, 2024.
  4. Przerwy od ekranów – “cyfrowy detoks” staje się coraz popularniejszym sposobem na regenerację motywacji.
  5. Integracja narzędzi online z aktywnością offline – np. aplikacje przypominające o spacerach, ćwiczeniach czy spotkaniach z bliskimi.

Gdzie szukamy wsparcia online?

Nie tylko w globalnych aplikacjach. Rosnąca popularność polskich serwisów – takich jak czat.ai czy codzienne-motywacje.pl – wynika z potrzeby lokalnego, zrozumiałego kontekstu i autentyczności. Według danych z 2024 roku, aż 35% Polaków deklaruje, że wybiera chatboty i platformy krajowe, ceniąc sobie specyficzny język, poczucie humoru i znajomość realiów.

Czarna strona cyfrowej motywacji: toksyczna pozytywność i zmęczenie

Presja sukcesu i „hustle culture”

Za fasadą motywacyjnych cytatów czai się coś niebezpiecznego: presja, by być zawsze “najlepszą wersją siebie”. Hustle culture, czyli kult harówki, wpycha nas w pułapkę porównywania się z innymi, ignorując indywidualne ograniczenia i realne potrzeby. Badania Instytutu Medycyny Pracy z 2024 roku pokazują, że aż 44% młodych Polaków doświadcza chronicznego stresu związanego z koniecznością samodoskonalenia.

Młoda osoba zrezygnowana, otoczona ekranami z powiadomieniami motywacyjnymi – presja sukcesu

Nieustająca motywacja staje się więc nie tyle wsparciem, co kolejnym ciężarem psychicznym, prowadzącym do wypalenia i lęku przed byciem “niewystarczająco dobrym”.

Motywacyjne pułapki social mediów

Social media, choć mogą być źródłem inspiracji, zbyt często stają się generatorami kompleksów. Oto, na co trzeba szczególnie uważać:

  • Efekt porównywania: Scrollowanie feedu pełnego sukcesów innych prowadzi do obniżenia poczucia własnej wartości.
  • Toksyczna pozytywność: Wmawianie sobie i innym, że “zawsze jest dobrze”, potęguje poczucie samotności.
  • FOMO (Fear of Missing Out): Strach przed byciem pominiętym motywuje do działania z niewłaściwych pobudek.
  • Uzależnienie od aprobaty: Liczba lajków zamienia się w wyznacznik własnej wartości, co potwierdzają badania [CBOS, 2024].
  • Powielanie niesprawdzonych “lifehacków”, które zamiast pomagać, wywołują frustrację i chaos.

Jak rozpoznać, że motywacja szkodzi?

Warto mieć świadomość sygnałów ostrzegawczych:

  • Motywacja zamienia się w obsesję na punkcie produktywności.
  • Zaczynasz odczuwać niepokój, gdy aplikacja nie wysyła powiadomienia.
  • Motywacyjne przekazy wywołują poczucie winy zamiast dodawać energii.
  • Coraz częściej porównujesz się do “zmotywowanych” z social mediów.
  • Rezygnujesz z własnych pasji na rzecz “idealnego planu dnia”.

AI, chatboty i przyszłość motywacji online

Jak AI zmienia codzienną motywację?

Wzrost znaczenia sztucznej inteligencji w obszarze codziennej motywacji jest niezaprzeczalny. Chatboty takie jak te oferowane przez czat.ai czy inne polskie platformy, nie tylko odpowiadają na pytania, ale coraz częściej analizują nastroje i pomagają w personalizacji wsparcia. Według Raportu Ricoh/Economist Intelligence Unit, 2023, rozwój AI umożliwia tworzenie dynamicznych, adaptujących się systemów motywacyjnych, które są dostępne 24/7 i reagują na aktualne potrzeby użytkownika.

Osoba rozmawiająca z chatbotem na ekranie smartfona, otoczona cyfrową aurą – AI w motywacji online

"Nowoczesne chatboty nie są już tylko narzędziami do obsługi klienta – stają się cyfrowymi towarzyszami, którzy pomagają radzić sobie z codziennymi wyzwaniami." — Fragment Sprawny Marketing, 2024

AI pozwala nie tylko na automatyzację wsparcia, ale także na głębsze zrozumienie własnych wzorców działania i emocji.

Chatboty jako wsparcie zamiast guru

Współczesne chatboty zyskują przewagę nad “guru motywacyjnymi” dzięki dostępności, neutralności i możliwości personalizacji. Oto kluczowe pojęcia:

Chatbot motywacyjny

Program oparty na sztucznej inteligencji, który prowadzi rozmowę z użytkownikiem, udziela wsparcia, motywuje i sugeruje działania dostosowane do jego celów.

Motywacja adaptacyjna

Model motywacji, w którym narzędzie (np. chatbot czat.ai) dynamicznie dostosowuje komunikaty i strategie do zmieniającego się nastroju i potrzeb użytkownika.

Cyfrowy towarzysz

Nowy paradygmat relacji z technologią – chatbot przestaje być tylko narzędziem, stając się “przyjacielem” do rozmów, wsparcia i rozwoju.

Polskie narzędzia i czat.ai w praktyce

Polski rynek motywacyjnych chatbotów rośnie w siłę. Oprócz globalnych gigantów, to właśnie krajowe rozwiązania typu czat.ai odpowiadają na lokalne potrzeby i kulturowe niuanse. Jak wygląda korzystanie z takich narzędzi w praktyce?

  1. Rejestracja na platformie i szybki wybór personalizowanego chatbota.
  2. Ustawienie celów i preferencji komunikacji (np. ton rozmowy, obszary wsparcia).
  3. Regularne rozmowy i feedback – chatbot analizuje postępy i motywuje do działania.
  4. Integracja z codziennymi zadaniami – przypomnienia, sugestie, planowanie.
  5. Bezpieczne przechowywanie danych i pełna poufność rozmów.

Jak wybrać najlepsze narzędzia do codziennej motywacji online?

Porównanie popularnych aplikacji i chatbotów

Wybór odpowiedniego narzędzia to nie lada wyzwanie. Na rynku dostępne są zarówno proste aplikacje przypominające o zadaniach, jak i zaawansowane chatboty analizujące emocje. Oto zestawienie najpopularniejszych rozwiązań na polskim rynku:

Nazwa narzędziaKluczowe funkcjeDostępnośćPersonalizacjaBezpieczeństwo danych
czat.aiChatboty AI, wsparcie codzienne, psychologiczne, porady24/7WysokaZaawansowana
Codzienne-motywacje.plCytaty, checklisty, motywatoryPrzeglądarkaNiskaStandardowa
HabiticaGrywalizacja, codzienne nawyki, społecznośćAplikacjaŚredniaDobra
Coach.meCoaching online, cele, wsparcie społecznościAplikacjaWysokaDobra

Tabela 4: Porównanie wybranych narzędzi do codziennej motywacji online. Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz i rankingów 2024.

Na co uważać przy wyborze?

  • Sprawdzaj, czy narzędzie nie wymusza nadmiernej regularności – motywacja to nie wyścig, lecz proces.
  • Upewnij się, że platforma zabezpiecza Twoje dane i nie sprzedaje ich reklamodawcom.
  • Szukaj narzędzi, które pozwalają na personalizację – nie każdemu służy ten sam styl motywowania.
  • Unikaj aplikacji bazujących wyłącznie na cytatach lub rankingach – realna zmiana wymaga interakcji i refleksji.
  • Wybieraj rozwiązania, które umożliwiają łączenie aktywności online i offline.

Kiedy narzędzie działa, a kiedy szkodzi?

Dobre narzędzie do codziennej motywacji online:

  • Motywuje do działania, a nie do obsesyjnej produktywności.
  • Pozwala na odpoczynek i chwilowe “wylogowanie” się.
  • Uczy samodzielności, zamiast budować uzależnienie od powiadomień.
  • Szanuje Twoje dane i prywatność.
  • Daje realne wsparcie, nie tylko iluzję sukcesu.

Praktyczny przewodnik: jak wdrożyć codzienną motywację online bez ściemy

Checklista wdrożenia – krok po kroku

Wprowadzenie motywacji online do codziennej rutyny wymaga konkretnego planu. Oto sprawdzona strategia:

  1. Zdefiniuj cel – określ, czego chcesz osiągnąć i dlaczego to dla Ciebie ważne.
  2. Wybierz odpowiednie narzędzie – oceń, czy lepsza będzie aplikacja, chatbot czy grupa wsparcia.
  3. Ustal zasady korzystania – np. maksymalnie 15 minut dziennie na powiadomienia.
  4. Regularnie analizuj efekty – notuj postępy i wyciągaj wnioski.
  5. Nie bój się zmieniać narzędzi – jeśli coś nie działa, szukaj dalej, zamiast się zniechęcać.

Codzienne rytuały, które mają sens

Rutyna nie musi być nudna, jeśli nadać jej osobiste znaczenie. Oto przykłady rytuałów polecanych przez ekspertów:

Osoba pijąca kawę przy oknie, notes z planem dnia i telefon z aplikacją motywacyjną – codzienny rytuał

Poranna refleksja

Zamiast scrollować feed, poświęć 5 minut na zapisanie swoich planów i intencji.

Wieczorny bilans

Sprawdź nie tylko, co udało się zrobić, ale czego się nauczyłeś i za co jesteś wdzięczny.

Przerwa na ruch

Krótki spacer lub rozciąganie z przypomnieniem z aplikacji motywacyjnej.

Głęboki oddech

Techniki relaksacyjne prowadzone przez chatboty, np. czat.ai, pomagają zresetować głowę.

Jak mierzyć efekty i nie zwariować?

  • Koncentruj się na trendach, nie na codziennych fluktuacjach – liczy się progres, nie perfekcja.
  • Korzystaj z narzędzi do autoanalizy nastroju i postępów.
  • Ustal limity korzystania z aplikacji – cyfrowa motywacja ma wspierać, nie kontrolować.
  • Porównuj swoje wyniki tylko… ze sobą z wczoraj, nie z influencerami z internetu.
  • Szukaj wsparcia offline – prawdziwe relacje są najlepszym buforem przeciw wypaleniu.

Ostateczna refleksja: Czy codzienna motywacja online to droga do wolności czy pułapka?

Paradoks motywacji: czasem mniej znaczy więcej

W świecie cyfrowych bodźców, motywacja online potrafi być zarówno wybawieniem, jak i przekleństwem. Najnowsze badania i doświadczenia ekspertów pokazują, że czasem najważniejsze jest… odpuścić. Nadmiar inspiracji potrafi sparaliżować, podobnie jak nadmiar informacji. Warto regularnie zadawać sobie pytanie: czy to narzędzie mnie wzmacnia, czy odbiera mi sprawczość?

"Krytyka będzie zawsze – rób to, co kochasz i słuchaj siebie. Rutyna może być pułapką, ale to od Ciebie zależy, czy stanie się trampoliną do zmiany." — Fragment artykułu Noizz, 2023

Jak znaleźć własną drogę w cyfrowym świecie?

Osoba na spacerze z psem, z dala od ekranu telefonu, zachód słońca – balans online/offline

Paradoksalnie, najskuteczniejsze strategie motywacji rodzą się poza ekranem. Spotkanie z przyjacielem, pobyt na łonie natury, czy… dzień całkowicie offline. Kluczem jest świadome korzystanie z narzędzi – tak, by motywacja była wsparciem, a nie kagankiem cyfrowego jarzma.

Co dalej? Twoje następne kroki

  1. Zrób audyt własnych motywatorów – co naprawdę Cię napędza, a co tylko zajmuje czas?
  2. Eksperymentuj – testuj różne narzędzia, od chatbotów czat.ai po papierowe notatniki.
  3. Znajdź własną mieszankę online i offline – nie bój się cyfrowych rozwiązań, ale nie pozwól im przejąć kontroli.
  4. Rozmawiaj – szukaj wsparcia wśród bliskich, społeczności, a także w chatbotach, które rozumieją polski kontekst.
  5. Zaufaj sobie – motywacja zaczyna się tam, gdzie kończą się cudze oczekiwania.

Podsumowując, codzienna motywacja online to nie “złoty graal” produktywności, lecz narzędzie, które – jeśli używane świadomie – potrafi realnie zmieniać życie. Jednak żadna aplikacja nie zastąpi spotkania z samym sobą i refleksji nad tym, czego naprawdę chcesz. Korzystaj z narzędzi, które Cię wspierają, nie tych, które tylko pozornie “motywują”. Jeśli doceniasz autentyczność i szukasz rozwiązań szytych na miarę, śmiało sięgaj po polskie chatboty, takie jak czat.ai, i nie bój się podważać utartych schematów. Ostatecznie, najlepsza motywacja to ta, która pozwala być sobą – nawet jeśli oznacza to dzień offline.

Polski chat GPT: Chatboty AI wspierające codzienne życie

Czas na inteligentne wsparcie

Zacznij rozmawiać z chatbotami już teraz